Rodzaje i objawy alergii

Alergia to nadmierna reakcja układu odpornościowego na substancje, które dla większości ludzi są nieszkodliwe. Może dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych, a jej objawy mogą być łagodne lub stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Współczesne badania pokazują, że liczba osób cierpiących na alergie rośnie, co sprawia, że temat ten staje się coraz bardziej istotny.

Reakcje alergiczne mogą być wywoływane przez różne czynniki – od pyłków roślin i sierści zwierząt, przez pokarmy i leki, aż po ukąszenia owadów czy kontakt z określonymi substancjami. Objawy alergii są zróżnicowane i mogą obejmować katar sienny, wysypkę, problemy trawienne czy nawet groźne dla życia reakcje, takie jak wstrząs anafilaktyczny.

W tym artykule przyjrzymy się bliżej różnym rodzajom alergii oraz ich objawom, aby lepiej zrozumieć, jak je rozpoznawać i jak sobie z nimi radzić.

Podział alergii ze względu na rodzaj alergenu

Alergie mogą być wywoływane przez różne substancje, które dla większości ludzi są nieszkodliwe. W zależności od rodzaju alergenu wyróżniamy kilka głównych typów alergii:

Alergie wziewne

Są to reakcje alergiczne na substancje unoszące się w powietrzu. Występują najczęściej i mogą powodować objawy ze strony układu oddechowego oraz oczu.

Najczęstsze alergeny wziewne:

• Pyłki roślin (traw, drzew, chwastów) – główna przyczyna sezonowego alergicznego nieżytu nosa (katar sienny).
• Roztocza kurzu domowego – powodują przewlekły alergiczny nieżyt nosa oraz astmę alergiczną.
• Sierść zwierząt (kotów, psów, gryzoni) – w rzeczywistości uczulają białka obecne w ślinie, naskórku i wydzielinach zwierząt.
• Pleśnie i grzyby – ich zarodniki mogą wywoływać objawy alergii przez cały rok, zwłaszcza w wilgotnych pomieszczeniach.

Alergie pokarmowe

Reakcja organizmu na składniki pokarmowe, która może prowadzić do problemów skórnych, oddechowych oraz pokarmowych.

Najczęstsze alergeny pokarmowe:

• Mleko krowie
• Jaja
• Orzechy (zwłaszcza orzeszki ziemne)
• Soja
• Owoce morza (krewetki, małże, ryby)
• Gluten (obecny w pszenicy, jęczmieniu, życie)

Zobacz też: Jeść jajka czy nie? Cała prawda o jajkach

Alergie kontaktowe

Występują, gdy skóra ma bezpośredni kontakt z alergenem, co powoduje reakcję alergiczną w miejscu zetknięcia.

Najczęstsze alergeny kontaktowe:

• Nikiel (biżuteria, zegarki, zamki błyskawiczne)
• Lateks (rękawiczki, balony)
• Kosmetyki (konserwanty, zapachy, barwniki)
• Środki czystości (detergenty, płyny do naczyń)

Alergie na leki

Niektóre osoby mogą wykazywać nadwrażliwość na określone substancje czynne w lekach, co może prowadzić do wysypek, obrzęków, a w skrajnych przypadkach do wstrząsu anafilaktycznego.

Najczęstsze alergeny lekowe:

• Penicylina i inne antybiotyki beta-laktamowe
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. aspiryna, ibuprofen
• Środki znieczulające miejscowo (np. lidokaina)

Alergie na jad owadów

Ukąszenia i użądlenia owadów mogą wywoływać silne reakcje alergiczne, od miejscowego obrzęku po reakcję anafilaktyczną.

Najczęstsze alergeny owadzie:

• Jad pszczół
• Jad os
• Jad szerszeni
• Jad mrówek ognistych

Każdy rodzaj alergii wymaga innego podejścia diagnostycznego i leczniczego. W kolejnej części artykułu omówimy objawy, które mogą towarzyszyć poszczególnym rodzajom alergii.

Objawy alergii w zależności od rodzaju reakcji

Objawy alergii mogą się różnić w zależności od rodzaju alergenu oraz sposobu, w jaki organizm na niego reaguje. Poniżej przedstawiamy najczęstsze reakcje alergiczne i ich charakterystyczne symptomy.

Zobacz też: Czy kobiety w ciąży powinny jeść owoce morza?

Objawy skórne

Występują najczęściej w alergiach kontaktowych, pokarmowych oraz po ukąszeniach owadów.

Typowe objawy skórne:

• Pokrzywka (czerwone, swędzące bąble na skórze)
• Świąd skóry
• Wysypka alergiczna (np. atopowe zapalenie skóry)
• Egzema (sucha, pękająca skóra)
• Obrzęki, zwłaszcza w okolicy oczu i ust

Objawy ze strony układu oddechowego

Najczęściej pojawiają się przy alergiach wziewnych, ale mogą występować także w ciężkich reakcjach na pokarmy lub leki.

Typowe objawy:

• Katar sienny (przewlekły wodnisty katar)
• Kichanie, często seriami
• Świąd nosa i gardła
• Łzawienie, pieczenie oczu
• Duszności, świszczący oddech
• Napady astmy alergicznej

Objawy ze strony układu pokarmowego

Pojawiają się głównie w alergiach pokarmowych, ale także po spożyciu leków, na które występuje uczulenie.

Typowe objawy:

• Nudności
• Wymioty
• Bóle brzucha
• Wzdęcia
• Biegunka

Objawy ogólnoustrojowe – anafilaksja

Najcięższa postać reakcji alergicznej, która może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego i zagrażać życiu. Występuje najczęściej po ukąszeniach owadów, spożyciu silnych alergenów pokarmowych (np. orzeszków ziemnych) lub po podaniu leków.

Objawy anafilaksji:

• Nagły obrzęk twarzy, języka, gardła
• Uczucie duszenia się
• Silne spadki ciśnienia krwi
• Przyspieszona akcja serca
• Utrata przytomności

Każdy rodzaj alergii może mieć inne objawy, a ich nasilenie zależy od indywidualnej reakcji organizmu. Jeśli objawy alergiczne są uciążliwe lub nawracające, warto skonsultować się z lekarzem w celu diagnostyki i doboru odpowiedniego leczenia.

Jak jest diagnozowana alergia?

Rozpoznanie alergii wymaga dokładnej analizy objawów oraz specjalistycznych badań diagnostycznych. Wczesne wykrycie alergenu pozwala uniknąć poważnych reakcji i skutecznie kontrolować chorobę. Proces diagnostyczny obejmuje kilka etapów:

Wywiad lekarski

Podstawowym krokiem w diagnostyce alergii jest szczegółowa rozmowa z lekarzem. Podczas wywiadu specjalista może zapytać o:

• Rodzaj i częstotliwość występowania objawów,
• Czynniki, które mogą wywoływać lub nasilać reakcję alergiczną,
• Występowanie alergii w rodzinie,
• Dietę oraz przyjmowane leki.

Testy skórne

Są jednym z najczęściej stosowanych badań w diagnostyce alergii wziewnych, pokarmowych i kontaktowych. Polegają na naniesieniu niewielkiej ilości alergenu na skórę i obserwacji reakcji organizmu.

Rodzaje testów skórnych:

• Testy punktowe (prick test) – na skórę nanosi się krople roztworów z alergenami, a następnie delikatnie nakłuwa skórę. Wynik odczytuje się po 15-20 minutach.
• Testy śródskórne – niewielka ilość alergenu jest wstrzykiwana pod skórę. Stosowane głównie przy diagnostyce alergii na jady owadów i leki.
• Testy płatkowe – używane w przypadku alergii kontaktowych. Alergeny są naklejane na skórę pleców i pozostają tam przez 48 godzin.

Badania krwi

Wykonywane są, gdy testy skórne nie są możliwe (np. u osób z chorobami skóry lub przyjmujących leki przeciwhistaminowe).

Najczęściej stosowane badania:

• Pomiar poziomu IgE całkowitego – ogólne badanie określające ilość przeciwciał IgE w organizmie.
• Testy na IgE swoiste – wykrywają przeciwciała skierowane przeciwko konkretnym alergenom.
• Testy komponentowe – nowoczesna metoda pozwalająca na określenie dokładnych białek, które wywołują reakcję alergiczną.

Próby prowokacyjne

Stosowane są w przypadkach, gdy inne metody nie dają jednoznacznych wyników. Polegają na kontrolowanym podaniu alergenu i obserwacji reakcji pacjenta. Wykonywane są wyłącznie w warunkach szpitalnych, ze względu na ryzyko silnej reakcji alergicznej.

Rodzaje prób prowokacyjnych:

• Doustne – stosowane w diagnostyce alergii pokarmowych i lekowych.
• Wziewne – wykorzystywane w przypadku podejrzenia astmy alergicznej.
• Dospojówkowe i donosowe – stosowane w diagnostyce alergicznego nieżytu nosa i spojówek.

Dzienniczek objawów i dieta eliminacyjna

W diagnostyce alergii pokarmowych pomocne może być prowadzenie dzienniczka, w którym pacjent zapisuje spożywane produkty i występujące objawy. Często stosuje się także dietę eliminacyjną, polegającą na stopniowym wykluczaniu podejrzanych alergenów i obserwacji reakcji organizmu.

Zobacz też: Jak prawidłowo stosować leki na alergię

Diagnostyka alergii jest kluczowym krokiem w leczeniu i unikaniu czynników wywołujących reakcje alergiczne. W przypadku podejrzenia alergii warto jak najszybciej skonsultować się z alergologiem, aby dobrać odpowiednie badania i plan leczenia.

Czy można zapobiec alergiom?

Choć alergii nie da się całkowicie zapobiec, można zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia i złagodzić objawy. U niemowląt karmienie piersią oraz stopniowe wprowadzanie pokarmów mogą wspierać odporność. Unikanie ekspozycji na alergeny, np. pyłki, kurz, sierść zwierząt czy niektóre pokarmy, jest kluczowe dla osób już uczulonych. Warto stosować oczyszczacze powietrza, hipoalergiczne kosmetyki oraz czytać etykiety produktów spożywczych.

Wzmocnienie odporności poprzez zdrową dietę, aktywność fizyczną i redukcję stresu również pomaga organizmowi lepiej radzić sobie z alergenami. Skuteczną metodą zmniejszania wrażliwości na alergeny jest immunoterapia (odczulanie). Mimo że skłonność do alergii często wynika z genetyki, odpowiednia profilaktyka może ograniczyć jej rozwój i poprawić jakość życia.