Cząber letni (ogrodowy) – właściwości zdrowotne i wartości odżywcze

Cząber letni (ogrodowy) stanowi najbardziej znaną odmianę cząbru. Należy do zestawu tradycyjnych ziół stosowanych w kuchni wschodnioeuropejskiej i niektórych lokalnych odmianach kuchni amerykańskiej. W ujęciu botanicznym jest to jednoroczne zioło, które osiąga niewielkie rozmiary, a jego łodygi przez całe życie rośliny pozostają zielone i niezdrewniałe. Sprawia to, że każda część rośliny może być wykorzystana kulinarnie. Nie jest ziołem wymagającym szczególnych technik uprawy lub lokalizacji. Dobrze znosi różne warunki klimatyczne, jednak wymaga dużego nasłonecznienia. W przeciwieństwie do siostrzanej odmiany zioło to ma delikatny smak i przyjemny aromat. Jest więc dużo chętniej stosowane niż cząber zimowy, który charakteryzuje się ostrym smakiem i drażniącym aromatem. Prócz odmiany ogrodowej istnieje jeszcze kilka odmian dzikich, które rosną zarówno w strefie śródziemnomorskiej jak i w alaskańskiej tundrze.

Znany jako „zioło miłości” ze względu na swoje potencjalne właściwości afrodyzjakalne, cząber letni jest uprawiany od wieków ze względu na swój smak i korzyści zdrowotne. Dodatkowo nadaje potrawom mieszankę słonego i pieprznego smaku i dobrze komponuje się z pikantnymi ziołami, takimi jak tymianek.

Co to jest cząber letni?

Cząber ogrodowy (Satureja hortensis) to jednoroczna roślina należąca do rodziny miętowatych. Jest spokrewniony z tymiankiem, szałwią i rozmarynem, i podobnie jak te zioła jest uprawiany od tysięcy lat ze względu na swoje właściwości lecznicze. Zioło ma silny aromat i pieprzny smak, z nutami tymianku i mięty. Podobnie jak jej kuzynki, ma ciemnozielone liście i dorasta do około 30cm wysokości. Jest łatwy w uprawie w gruncie lub w doniczce. Cząber zimowy to kolejna odmiana tego gatunku rośliny, która jest dostępna w sprzedaży. Cząber jest odporną byliną, która ma również pieprzny, ziemisty smak.

Cząber letni – wartości odżywcze

Jedna łyżka stołowa (około 4,4 grama) mielonego cząbru letniego zawiera około:

• 12 kilokalorii
• 3 gramy węglowodanów
• 0,3 grama białka
• 0,3 grama tłuszczu
• 2 gramy błonnika
• 93.7 miligramów wapnia (9%)
• 1,6 miligramów żelaza (9%)
• 0,1 miligrama witaminy B6 (5%)
• 16.6 miligramów magnezu (4%)
• 2,2 miligramów witaminy C (3%)

Głównymi substancjami obecnymi w tkankach i wyciągu z cząbra, które wykazują aktywności prozdrowotne, są antyoksydanty. Stanowią one heterogenną mieszaninę witamin, związków aromatycznych i substancji innego pochodzenia metabolicznego. Między innymi ich wysoka zawartość w liściach nadaje ziołu charakterystyczny ostrawy posmak. Antyoksydanty te zapobiegają powstawaniu w komórkach i tkankach patologicznych zmian związanych z wiekiem. Ponadto obecny w litych tkankach rośliny błonnik stanowi czynnik prebiotyczny, który wspomaga rozwój mikrobiomu jelita i zmniejsza wchłanianie cholesterolu.

Charakterystyczny zapach cząbru jest efektem obecności w przewodach rośliny mieszaniny olejków eterycznych. Jednym z bardziej interesujących związków chemicznych tam występujących jest tymol, o właściwościach antyseptycznych i grzybobójczych. Innym związkiem fenolowym, który występuje w tkankach i izolatach z cząbru, jest karwakrol. Substancja ta znalazła zastosowanie jako zamiennik środków konserwujących – zabija pewne analizowane szczepy bakteryjne np. Escherichia coli i Bacillus cereus.

Zobacz też: Seler naciowy: najzdrowsze warzywo bogate w witaminy i minerały

Pędy tego zioła są bogatym źródłem manganu, który jest istotnym pierwiastkiem dla funkcjonowania organizmu ludzkiego. Komórki człowieka wykorzystują mangan jako kofaktor umożliwiający działanie enzymu antyoksydacyjnego – dysmutazy ponadtlenkowej. Enzym ten rozkłada powstałe w wyniku wielu procesów metabolicznych reaktywne formy tlenu (w tym wolne rodniki) do form mniej toksycznych. Niedobory manganu prowadzą do licznych schorzeń wynikających z zaburzenia szlaków biochemicznych, które leżą u podstaw wzrostu, rozwoju i funkcjonowania żywych komórek. Innymi elementami obecnymi w liściach i pędach cząbru są witaminy – witamina A i C. Obie stanowią kolejne czynniki wpływające na zapobieganie stresowi oksydacyjnemu komórek i tkanek.

Cząber letni – właściwości zdrowotne

Cząber można kupić w formie świeżej i suszonej, a nawet hodować w warunkach domowych. Obcinanie właściwych elementów rośliny w odpowiednich porach roku pozwala na uzyskanie różnych wersji przyprawy. Odcięcie i wysuszenie górnych części rośliny w okresie kwitnięcia umożliwia pozyskanie tzw. cząbru wytrawnego, który charakteryzuje się wysoka zawartością polifenoli i olejków eterycznych. W aspekcie kulinarnym cząber można podawać w różnych formach, a nawet zaparzać z niego herbatę.

Cząber jest używany od wieków jako zioło kulinarne i tradycyjne lekarstwo na powszechne problemy zdrowotne. Najnowsze badania sugerują, że zioło jest skuteczne w ochronie organizmu przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki, zwalczaniu stanów zapalnych i łagodzeniu infekcji bakteryjnych.

Cząber letni zawiera dużo korzystnych związków

Cząber składa się z kilku bioaktywnych związków chemicznych, w tym flawonoidów, związków fenolowych i tanin. Dostarcza również terpenów, które nadają ziołowi jego unikalny smak, zapach i korzyści zdrowotne. Roślina zawiera również kwas rozmarynowy, który znany jest z działania przeciwutleniającego, przeciwzapalnego i immunostymulującego.

Łagodzi dolegliwości trawienne

Cząber letni jest używany w tradycyjnej medycynie do łagodzenia dolegliwości trawiennych, w tym rozstrój żołądka i wzdęcia. Wykazano, że działa jako naturalny środek przeciwzapalny, który pomaga złagodzić ból.

Cząber letni łagodzi ból

Badania wskazują, że niektóre gatunki roślin z rodzaju Satureja mają właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe. W tradycyjnej medycynie ludowej cząber był używany do łagodzenia bólu kości.

Łagodzi ból gardła

Cząber ma właściwości kojące i był stosowany w postaci herbaty i ekstraktu do łagodzenia bólu gardła i schorzeń układu oddechowego. Ma również właściwości antybakteryjne i może pomóc w walce z infekcjami, które wpływają na układ oddechowy.

Dobry na dietę niskosodową

Rzymianie podobno używali cząbru letniego jako alternatywy dla soli podczas gotowania. Ma silny aromat i doskonale cząber smak, z odrobiną słonych, pikantnych i pikantnych smaków.

Zioło pomaga dodać słony smak do potraw bez dodawania większej ilości soli lub zwiększania spożycia sodu. Jest to doskonałe narzędzie dla diety niskosodowej i może być dodawane do wielu potraw, które zwykle wymagają soli.

Jak uprawiać i używać cząber letni

Cząber letni można znaleźć w niektórych szkółkach roślin lub w Internecie, zwłaszcza w postaci nasion. Roślina rozwija się w słonecznym miejscu, w ogrodzie lub w doniczce na ganku lub tarasie. Roślina wymaga dobrego drenażu i może być podlewana, gdy tylko gleba wydaje się sucha.

Aby rozpocząć uprawę tej rośliny z nasion, pozwól im wykiełkować w domu, zaczynając od późnej zimy. Najlepiej udaje im się to w lekkiej ziemi, która jest utrzymywana w stanie wilgotnym i umieszczona w słonecznym oknie. Gdy temperatura wzrośnie do co najmniej 50 stopni Fahrenheita lub minie groźba mrozu, roślinę można umieścić na zewnątrz.

Możesz zacząć przycinać liście, gdy osiągną one około pięciu cali wysokości. Wystarczy odciąć odpowiednią ilość do swojego przepisu; świeże liście zapewniają najlepszy smak.

Pod koniec sezonu można przenieść roślinę do środka lub odciąć łodygi, aby je wysuszyć lub zamrozić do późniejszego wykorzystania. W przypadku roślin rosnących na zewnątrz, pod koniec lata można zachować nasiona i zasadzić je na przyszły rok.

Tradycyjnie, cząber letni jest używany do produkcji herbaty, zimnych naparów i ekstraktów. Obecnie cząber jest używany jako przyprawa do potraw.

Cząber letni może być używany jako alternatywa dla tymianku w wielu przepisach. Można go używać w wielu przepisach, w tym w pikantnych pasztetach, gulaszach, farszach, dressingach, marynatach i sosach. Można go dodawać do potraw z fasoli, ryżu, mięsa i warzyw pod koniec czasu gotowania, aby nadać im więcej smaku.

Ryzyko i skutki uboczne

Cząber letni jest uważany za bezpieczny, jeśli jest spożywany w normalnych ilościach. Stosowany w formie herbaty, ekstraktu lub tabletek w celach leczniczych jest prawdopodobnie bezpieczny przez krótki okres czasu, ale może powodować problemy trawienne, gdy jest stosowany w nadmiarze. Kobiety w ciąży i karmiące nie powinny stosować tego zioła w ilościach leczniczych.

Jeśli używasz cząbru w dużych ilościach, skonsultuj się z pracownikiem służby zdrowia, aby upewnić się, że jest on dla Ciebie bezpieczny, zwłaszcza jeśli masz jakieś dolegliwości lub przyjmujesz leki.