Kawa jest zdrowa, jeśli jest filtrowana i tylko w małych ilościach

Kiedy w 1981 roku w „New England Journal of Medicine” ukazał się artykuł, w którym przedstawiono badanie łączące kawę z rakiem trzustki, jego autor, Brian MacMahon, nie mógł odpędzić się od dziennikarzy. W tamtym okresie było to sensacyjne odkrycie. Światowe spożycie kawy jest ogromne, dlatego ludziom trudno było uwierzyć w to, że picie kawy może mieć negatywny wpływ na zdrowie.

Mylił się jednak co do raka. Metodologia badania nie była odpowiednio zaprojektowana, dlatego dzisiaj istnieje wiele dowodów empirycznych, które przemawiają za korzyściami zdrowotnymi płynącymi z picia kawy, do której nawet tak sensacyjne odkrycia nigdy nikogo nie zniechęciły.

Skąd się bierze moc kawy?

Istnieje długa lista właściwości zdrowotnych z picia kawy. Kawa jest prawdopodobnie najbardziej znana z tego jednego naturalnego środka pobudzającego – kofeiny – który dodaje energii i pozwala zachować czujność przez długi czas. Kofeina wiąże się z receptorami adenozyny, które zwykle powodują uczucie senności, osłabiając ich działanie.

Jednak nie tylko kofeina jest tutaj jedynym źródłem korzyści zdrowotnych, jakie oferuje kawa. Kawa pod względem chemicznym jest złożonym napojem roślinnym, który zawiera nie tylko kofeinę, ale także setki innych związków bioaktywnych. Taka mikstura jest trudna do zbadania, dlatego też trudno jest rozróżnić wpływ poszczególnych składników napoju na organizm.

Warto przeczytać: Czym zastąpić skrobię kukurydzianą: 11 zagęstników do gotowania

Kawa zawiera również wiele przeciwutleniaczy zwanych polifenolami, które mają właściwości przeciwzapalne i chronią przed niektórymi chorobami. Badania sugerują, że niektóre z tych właściwości, jak na przykład redukcji ryzyka cukrzycy i chorób serca ma kawa bezkofeinowa. Oznacza to, że nie tylko kofeina odgrywa w kawie kluczową rolę.

Dlaczego we wcześniejszych badaniach uznano niekorzystny wpływ kawy na zdrowie?

Badania przeprowadzone w latach 80-tych i 90-tych, takie jak badania MacMahona, wskazywały na kawę sprawce wielu chorób i dolegliwości, od chorób serca po astmę. Dlatego przez wiele lat uważano, że picie kawy zwiększa ryzyko rozwóju pewnych schorzeń, które obecnie są skutecznie leczone i którym jesteśmy w stanie zapobiegać.

Istnieje kilka wyjaśnień, dlaczego wcześniejsze badania nad właściwościami zdrowotnymi kawy sugerowały jej spożycie jako potencjalne zagrożenie dla zdrowia. Przede wszystkim wiele badań opierało się na uczestnikach, którzy palili papierosy. Dziś naukowcy stosują bardziej zaawansowane metody próbkowania i statystyczne. Nowsze badania wykluczają inne czynniki i obejmują większe grupy uczestników.

Ponadto uczestników dobiera się w odpowiedni sposób. Na przykład, można zbadać właściwości zdrowotne kawy i jej wpływ u osób z parkinsonem, cukrzyca lub aktywnych fizycznie. Również tutaj dodatkowo definiuje się te pojęcia, wyznaczając kryteria. Na przykład dla osób z cukrzycą może to być tylko cukrzyca insulinozależna, a osoby aktywnie fizycznie będą zdefiniowane na podstawie czasu treningów lub ich intensywności.

Otyłość jest najbardziej problematyczna, gdyż przyczynia się do powstawania większości chorób. Wcześniejsze badania nie brały pod uwagę tego czynnika.

Sposób przyrządzania ma największy wpływ na właściwości zdrowotne kawy

Sposób parzenia kawy jest kluczowy. Eksperci uważają, że najzdrowsza jest kawa przygotowywana za pomocą filtrów papierowych. Inne metody parzenia kawy, jak espresso, kawa przyrządzana po francusku lub gotowana kawa po turecku, nie używają żadnych filtrów. W niefiltrowanej kawie znajduje się dużo niepożądanych substancji zwiększających ryzyko przedwczesnej śmierci, w tym dwuterpeny, które podnoszą poziom „złego” cholesterolu LDL.

Kiedy bierzemy pod uwagę właściwości zdrowotne kawy, to mówimy o kawie przyrządzanej metodą filtrowania oraz bez żadnych dodatków. Tylko kawa parzona bez cukru i z użyciem papierowego filtra ma pozytywny wpływ na zdrowie. Większość kaw spożywanych w restauracjach oraz kawiarniach zawiera dodatkowo duże ilości cukru. Ponadto taka kawa jest spożywana razem z produktami wysokokalaroycznymi, co niweluje pozytywny wpływ kawy na zdrowie.

Działania niepożądane i ryzyko picia kawy

Skutki uboczne nadmiernego picia kawy są bardzo liczne i złożone i obejmują nie tylko uzależnienie i złe samopoczucie. Częste picie kawy przede wszystkim ma negatywny wpływ na przebieg ciąży. Dlatego kobiety spodziewające się dziecka są zwykle proszone o ograniczenie spożycia kawy do 200 miligramów dziennie, czyli równowartości około dwóch filiżanek. A dla niektórych, w tym osób z zaburzeniami emocjonalnymi lub lękowymi, zbyt duża ilość kofeiny może powodować dodatkowo inne niepożądane efekty uboczne.

Bezsenność jest kolejną nieprzyjemną konsekwencją częstego picia kawy. Osoby cierpiące na bezsenność niezależnie od przyczyny są w stanie sobie poradzić. Jednak mogą oni mieć wpływ na inne osoby z otoczenia i zaburzać ich rytm okołodobowy. Istnieje złożona zależność między genami a metabolizmem kofeiny, czyli tym, jak szybko organizm przetwarza i wydala kofeinę. Różnice nie tylko są między płcią i indywidualnymi osobami, ale także między nacjami i populacjami.

Jak osiągnąć korzyści zdrowotne z picia kawy?

Dobrej jakości kawa przyrządzana w odpowiedni sposób to odpowiedz na pytanie, jaka kawa jest zdrowa. 

Z reguły cztery filiżanki kawy dziennie nie stanowią problemu, a nawet pozytywnie wpływają na zdrowie i koncentrację. Przy zakupie kawy należy jednak zwrócić uwagę na jakość ziaren. To, czy kawa jest zdrowa, czy nie, zależy od spożywanej ilości dziennie. Jak ze wszystkim, obowiązuje zasada: z umiarem, nie masowo. Nie należy też traktować kawy jako płynu. Częste picie kawy może odwodnić organizm, dlatego należy pamiętać o regularnym piciu wody. Ponadto zbyt duża ilość kofeiny może prowadzić do niedoboru potasu i powodować problemy z mięśniami, zmęczenie i bóle głowy.