Dlaczego oczy łzawią? Najczęstsze przyczyny łzawienia oczu

Nadmierne łzawienie oczu to objaw, z którym wiele osób spotyka się na co dzień. Choć łzy pełnią ważną funkcję — nawilżają, chronią i oczyszczają powierzchnię oka — ich nadprodukcja może być sygnałem zaburzeń, które wymagają uwagi. Przyczyny mogą być różne: od naturalnych reakcji organizmu, przez łagodne podrażnienia, aż po stany zapalne lub nieprawidłowości anatomiczne.

Łzawiące oczy mogą pojawiać się nagle lub mieć charakter przewlekły. Często towarzyszy im pieczenie, swędzenie, uczucie piasku pod powieką lub rozmazane widzenie. Zrozumienie, dlaczego oczy łzawią, to pierwszy krok do trafnej diagnozy i skutecznego leczenia.

W tym artykule przedstawiamy 8 najczęstszych przyczyn nadmiernego łzawienia oczu, wyjaśniamy mechanizmy ich działania i podpowiadamy, kiedy warto skonsultować się z okulistą.

Alergie sezonowe i całoroczne

Jedną z najczęstszych przyczyn łzawiących oczu są alergie, zarówno sezonowe, jak i całoroczne. W odpowiedzi na kontakt z alergenem organizm uruchamia reakcję obronną, której skutkiem jest m.in. wydzielanie histaminy. To właśnie ten związek odpowiada za objawy takie jak łzawienie, pieczenie oczu, swędzenie powiek oraz zaczerwienienie spojówek.

Do najczęstszych alergenów należą:

• pyłki roślin (traw, drzew, chwastów – głównie wiosną i latem),
• roztocza kurzu domowego,
• sierść zwierząt,
• pleśnie i grzyby powietrzne.

Alergiczne zapalenie spojówek może mieć charakter przewlekły lub okresowy. Często towarzyszy mu także katar sienny, kichanie i uczucie zatkanego nosa. Objawy nasilają się zazwyczaj w kontakcie z konkretnym alergenem i mogą występować u osób w każdym wieku.

Co pomaga?

Podstawą leczenia jest eliminacja lub ograniczenie kontaktu z alergenem. Pomocne są także leki przeciwhistaminowe w formie doustnej lub w kroplach do oczu. W niektórych przypadkach okulista może zalecić krople stabilizujące komórki tuczne lub kortykosteroidy, stosowane miejscowo i krótkoterminowo.

Infekcje oczu (np. zapalenie spojówek)

Infekcje oka, szczególnie zapalenie spojówek, to kolejna częsta przyczyna łzawienia. W wyniku zakażenia wirusowego, bakteryjnego lub – rzadziej – grzybiczego dochodzi do podrażnienia błony śluzowej oka i aktywacji mechanizmów obronnych. Jednym z nich jest zwiększona produkcja łez, która ma za zadanie usunąć drobnoustroje i oczyścić powierzchnię oka.

Typowe objawy infekcyjnego zapalenia spojówek to:

• intensywne łzawienie,
• zaczerwienienie spojówek,
• pieczenie, uczucie ciała obcego,
• w przypadku infekcji bakteryjnej — ropna wydzielina i sklejanie powiek po nocy.

Infekcje wirusowe (np. wywołane adenowirusami) są zwykle bardzo zakaźne i mogą występować sezonowo lub w ogniskach epidemicznych. Z kolei bakteryjne zapalenie spojówek bywa częstsze u dzieci, szczególnie w środowiskach zbiorowych.

Co pomaga?

Leczenie zależy od przyczyny. W przypadku infekcji wirusowej najczęściej stosuje się leczenie objawowe: krople nawilżające, chłodne okłady, higienę oczu i rąk. Zapalenie bakteryjne zwykle wymaga krótkotrwałego stosowania antybiotyków w kroplach lub maściach. Niezależnie od typu infekcji ważne jest unikanie pocierania oczu i przestrzeganie zasad higieny, by nie przenieść zakażenia na drugie oko lub innych domowników.

Suchość oka (zespół suchego oka)

Choć może się to wydawać sprzeczne z intuicją, zespół suchego oka to jedna z częstszych przyczyn nadmiernego łzawienia. W tym przypadku oczy łzawią nie dlatego, że są zbyt wilgotne, lecz przeciwnie – z powodu niedostatecznego lub zaburzonego nawilżenia powierzchni gałki ocznej.

Gdy film łzowy jest niestabilny lub jego skład ulega zaburzeniu, powierzchnia oka ulega przesuszeniu i podrażnieniu. Organizm reaguje obronnie, produkując nadmiar łez — zwykle wodnistych i nieskutecznych w utrzymaniu długotrwałego nawilżenia. W efekcie pojawia się paradoks: uczucie suchości i pieczenia współistnieje z łzawieniem.

Typowe objawy zespołu suchego oka:

• pieczenie, kłucie, uczucie piasku pod powiekami,
• nadwrażliwość na światło,
• rozmazane widzenie,
• łzawienie nasilające się przy wietrze, klimatyzacji, pracy przy komputerze.

Przyczyn zespołu suchego oka może być wiele — od przewlekłego noszenia soczewek kontaktowych, przez zbyt długą pracę przy ekranie, aż po zmiany hormonalne czy choroby autoimmunologiczne (np. zespół Sjögrena).

Co pomaga?

Podstawą leczenia są krople nawilżające (tzw. sztuczne łzy), które stabilizują film łzowy. W cięższych przypadkach stosuje się krople z kwasem hialuronowym, żele lub preparaty bez konserwantów. Istotne jest także ograniczenie czynników drażniących (klimatyzacja, dym, ekran komputera), a niekiedy – włączenie suplementacji kwasami omega-3, które wspierają naturalne nawilżenie oczu.

Ciało obce w oku

Obecność ciała obcego w oku to jedna z najczęstszych przyczyn nagłego łzawienia. Może to być drobna rzęsa, ziarenko piasku, kurz, owad, pył lub metalowy opiłek. Nawet niewielki element drażniący powierzchnię rogówki lub spojówki uruchamia natychmiastową reakcję obronną — odruchowe łzawienie, którego celem jest wypłukanie intruza z oka.

Typowe objawy:

• gwałtowne i obfite łzawienie,
• silne pieczenie lub uczucie „piasku” pod powieką,
• zaczerwienienie, światłowstręt,
• czasem trudność w otwarciu oka.

Jeśli ciało obce nie zostanie szybko usunięte, może dojść do zadrapania powierzchni rogówki (tzw. uszkodzenie nabłonka), co nasila objawy i zwiększa ryzyko infekcji. W przypadku twardych lub wbijających się elementów (np. opiłków metalu) konieczna jest natychmiastowa konsultacja okulistyczna.

Co robić?

W przypadku drobnych zanieczyszczeń pomocne może być płukanie oka solą fizjologiczną lub przegotowaną wodą. Należy unikać pocierania oka — to może pogorszyć sytuację. Jeśli ciało obce nie wypłukuje się samo, widzenie ulega pogorszeniu lub pojawia się silny ból, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Próby usuwania ciała obcego na własną rękę są ryzykowne.

Podrażnienie chemiczne lub środowiskowe

Oko jest wyjątkowo wrażliwe na czynniki zewnętrzne, a łzawienie to jedna z pierwszych reakcji obronnych organizmu na kontakt z drażniącym bodźcem. Kurz, dym, wiatr, ostre światło, chlor w basenie, aerozole chemiczne czy zanieczyszczenia powietrza — wszystkie te czynniki mogą podrażniać powierzchnię oka i prowadzić do zwiększonego wydzielania łez.

Typowe objawy podrażnienia środowiskowego:

• nagłe, intensywne łzawienie,
• uczucie pieczenia, kłucia lub swędzenia,
• zaczerwienienie oczu,
• niekiedy rozmazane widzenie.

Reakcja na takie bodźce ma zwykle charakter krótkotrwały, ale u osób z nadwrażliwością lub zespołem suchego oka może utrzymywać się dłużej i powodować większy dyskomfort. Często objawy nasilają się przy pracy w klimatyzowanych pomieszczeniach lub w środowisku o niskiej wilgotności powietrza.

Co pomaga?

W przypadku chwilowego podrażnienia wystarczy usunąć czynnik drażniący (np. wyjść na świeże powietrze, przepłukać oczy jałowym roztworem soli fizjologicznej). Warto też unikać pocierania oczu, które może pogłębić podrażnienie. U osób narażonych na długotrwały kontakt z drażniącymi czynnikami zaleca się regularne stosowanie kropli nawilżających, a także ochronę oczu (np. okulary przy wietrze, ograniczenie ekspozycji na dym i smog).

Nieprawidłowości w budowie powiek lub kanalików łzowych

Prawidłowy odpływ łez z oka odbywa się przez specjalny układ kanalików łzowych, które odprowadzają nadmiar łez do nosa. Jeśli ten mechanizm jest zaburzony, łzy nie mogą odpłynąć w naturalny sposób i zaczynają gromadzić się na powierzchni oka lub spływać po policzkach, mimo że ich produkcja nie jest nadmierna.

Do najczęstszych przyczyn takiego stanu należą:

• niedrożność kanalików łzowych (wrodzona lub nabyta),
• zwężenie przewodu nosowo-łzowego,
• nieprawidłowe ustawienie powiek:
  • entropion – zawinięcie powieki do wewnątrz,
  • ektropion – wywinięcie powieki na zewnątrz.

Objawy obejmują:

• przewlekłe łzawienie,
• uczucie wilgoci w oku mimo braku podrażnień,
• czasem nawracające stany zapalne spojówek,
• u dzieci – łzawienie już od urodzenia (niedrożność wrodzona).

Do przewlekłego łzawienia mogą też przyczyniać się zmiany zapalne w obrębie powiek, takie jak jęczmień lub gradówka. Powodują one miejscowy obrzęk i ucisk na gruczoły łzowe, co zaburza odpływ łez i prowadzi do ich nadmiernego gromadzenia.

Co pomaga?

Leczenie zależy od przyczyny. W przypadku niedrożności dróg łzowych u dzieci często stosuje się masaż okolicy woreczka łzowego, a jeśli to nie przynosi efektu — zabieg udrożnienia (sondowanie). U dorosłych stosuje się m.in. płukanie dróg łzowych, zabiegi mikrochirurgiczne lub korekcję ustawienia powiek. W każdym przypadku wskazana jest konsultacja okulistyczna, szczególnie gdy objawy utrzymują się przewlekle i wpływają na komfort życia.

Wady wzroku i przemęczenie oczu

Niedokorygowane wady refrakcji, takie jak krótkowzroczność, nadwzroczność czy astygmatyzm, mogą prowadzić do nadmiernego łzawienia. Dzieje się tak, ponieważ nadmierne napięcie mięśni oczu i ciągłe wytężanie wzroku powodują ich przeciążenie. Organizm reaguje, m.in. poprzez zwiększoną produkcję łez, co ma przynieść ulgę i zredukować dyskomfort.

Podobny mechanizm obserwuje się przy:

• długotrwałej pracy przy komputerze (tzw. zespół widzenia komputerowego),
• czytaniu przy słabym oświetleniu,
• korzystaniu z ekranów bez przerw.

Objawy, które mogą towarzyszyć:

• łzawienie oczu, zwłaszcza pod koniec dnia,
• uczucie napięcia, pieczenia lub „zmęczonych” oczu,
• rozmazane widzenie po dłuższej pracy wzrokowej,
• ból głowy, uczucie „ciężkich powiek”.

Co pomaga?

Podstawą jest prawidłowe skorygowanie wady wzroku — np. za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych dobranych przez specjalistę. Pomocna jest również higiena pracy przy ekranie, czyli:

• regularne przerwy (reguła 20/20/20 – co 20 minut spojrzenie na 20 sekund na obiekt oddalony o 20 stóp),
• odpowiednie oświetlenie,
• nawilżanie oczu (szczególnie przy klimatyzacji),
• ograniczenie czasu spędzanego przed ekranami poza pracą.

Najczęstsze przyczyny łzawienia oczu

Łzawienie oczu to objaw, który może mieć wiele przyczyn — od łagodnych i przejściowych, po wymagające diagnozy specjalisty. Często jest to naturalna reakcja organizmu na podrażnienie, infekcję, zaburzenia filmu łzowego lub obecność alergenu. W innych przypadkach wynika z nieprawidłowości anatomicznych, przeciążenia wzroku czy zmian zapalnych w obrębie powiek.

Zrozumienie, dlaczego oczy łzawią, to pierwszy krok do dobrania odpowiedniego sposobu postępowania. W wielu sytuacjach pomocna okazuje się codzienna pielęgnacja oczu — regularne nawilżanie, unikanie drażniących czynników, higiena powiek i świadome korzystanie z urządzeń elektronicznych.

Jeśli jednak objawy są uporczywe, bolesne, jednostronne lub towarzyszą im inne dolegliwości (np. pogorszenie widzenia, światłowstręt, guzki powiek), warto skonsultować się z okulistą. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają uniknąć powikłań i przywrócić komfort widzenia.