Problemy z wchłanianiem cynku i tego przyczyny

Cynk to pierwiastek, który kojarzymy w pierwszej kolejności z piękną cerą oraz mocnymi, zdrowymi włosami i paznokciami. Tymczasem znaczenie cynku dla organizmu jest ogromne. Właściwie cynk jest niezbędny do funkcjonowania wszystkich naszych narządów. Wchodzi w skład prawie 300 enzymów, które uczestniczą w przemianach metabolicznych. Bierze udział w procesach genetycznych, podziale komórek, w produkcji niektórych hormonów, np. insuliny. Bez niego ośrodkowy układ nerwowy nie byłby w stanie sprawnie działać. Jest istotny dla mineralizacji kości. Wpływa również na pracę układu odpornościowego, a także na stężenie cholesterolu i witaminy A. Reguluje ciśnienie krwi i rytm serca.

Niedobory cynku mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia. Niedobory cynku u dzieci będzie to spowolnienie wzrostu i rozwoju umysłowego. U dorosłych deficyty tego pierwiastka mogą prowadzić do niedokrwistości, kurzej ślepoty, zaburzeń w grasicy i węzłach chłonnych. Zwiększają ryzyko miażdżycy. Wpływają też na układ pokarmowy. U osób, które mają niewystarczającą ilość cynku w organizmie, występują biegunki, utrata apetytu lub zła tolerancja glukozy. W gorszej kondycji bywa również skóra. Niedobory cynku mogą prowadzić do zmian skórnych, stanów łuszczycopodobnych oraz utraty owłosienia.

Dobrze zbilansowana dieta powinna dostarczać organizmowi wystarczające ilości cynku. Istnieje jednak szereg czynników powodujących problemy z wchłanianiem cynku.

Wchłanianie cynku w jelitach

Na początku procesu trawienia jony cynku obecne w pożywieniu uwalniają się, a następnie są wchłaniane w jelicie cienkim. Około 70% cynku znajdującego się w krążeniu jest związane z białkiem krwi – albuminą. Wszelkie warunki, które zmieniają stężenie albuminy, mają zatem wtórny wpływ na poziom cynku w organizmie.1 Niski poziom albuminy występuje w stanach, w których organizm nie wchłania i nie trawi prawidłowo białka, takich jak choroba Crohna lub celiakia, lub w chorobach, w których duże ilości białka są tracone w wyniku biegunki. Wątroba syntetyzuje albuminy, więc wszelkie formy zapalenia lub choroby wątroby mogą również negatywnie wpływać na poziom cynku.

Zobacz też: Rokitnik zwyczajny – właściwości zdrowotne, pochodzenie i przeciwwskazania

Około połowa cynku wydalanego z organizmu jest wydalana przez przewód pokarmowy.1 Niektóre wydzieliny trzustki zawierają duże ilości cynku, w tym insulina. Niektóre choroby i zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna i zespół krótkiego jelita mogą zwiększać prawdopodobieństwo niedoboru cynku. Objawy zarówno wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, jak i choroby Leśniowskiego-Crohna zazwyczaj obejmują biegunkę i bóle brzucha. Ponieważ zwiększona ruchliwość zmniejsza skuteczność trawienia i wchłaniania, ciężka biegunka może spowodować zaburzenia wchłaniania wszystkich składników odżywczych, w tym cynku. Próba uniknięcia objawów choroby związanych z jedzeniem może również wpłynąć na ilość jedzenia, które dana osoba jest skłonna spożywać, co dodatkowo zwiększa ryzyko niedoborów.

Jaki procent cynku wchłania się w jelitach?

Wchłanialność cynku z jedzenia wynosi 20 – 40%. Suplementy: cytrynian cynku: 60%, tlenek cynku: 49%.

Wpływ miedzi na wchłanianie cynku

Przyjmowanie dużych ilości cynku (50 mg/dzień lub więcej) przez okres kilku tygodni może zaburzać biodostępność miedzi. Wysokie spożycie cynku indukuje jelitową syntezę białka wiążącego miedź, zwanego metalotioneiną. Metalotioneina zatrzymuje miedź w komórkach jelitowych i zapobiega jej ogólnoustrojowemu wchłanianiu (choroba Wilsona). Bardziej typowe spożycie cynku nie wpływa na wchłanianie miedzi, a wysokie spożycie miedzi nie wpływa na wchłanianie cynku.

Wpływ wapna na wchłanianie cynku

Wysokie poziomy wapnia w diecie upośledzają wchłanianie cynku u zwierząt, ale nie ma pewności, czy dzieje się tak u ludzi. W jednym z badań wykazano, że zwiększenie spożycia wapnia u kobiet po menopauzie o 890 mg/dobę w postaci mleka lub fosforanu wapnia (całkowite spożycie wapnia 1 360 mg/dobę) zmniejszyło wchłanianie cynku i równowagę cynkową u kobiet po menopauzie. W innym badaniu stwierdzono jednak, że zwiększenie spożycia wapnia u dorastających dziewcząt o 1000 mg/dobę w postaci jabłczanu cytrynianu wapnia (całkowite spożycie wapnia, 1667 mg/dobę) nie wpłynęło na wchłanianie cynku ani na jego równowagę. Dobór suplementów jest bardzo ważny. Wapń w połączeniu z fitynianem może wpływać na wchłanianie cynku, co byłoby szczególnie istotne w przypadku osób, które bardzo często spożywają wypieki z dużą zawartością wapna (soda). Badanie przeprowadzone na 10 zdrowych kobietach (przedział wiekowy 21-47 lat) wykazało, że wysokie spożycie wapnia w diecie (~1,800 mg/dzień) nie upośledzało wchłaniania cynku niezależnie od zawartości fitynianów w diecie.

Nadmiar żelaza zmniejsza wchłanianie cynku

Żelazo i cynk konkurują o drogi wchłaniania. Suplementacja (38-65 mg/dzień elementarnego żelaza), ale nie dietetyczne poziomy żelaza mogą zmniejszać wchłanianie cynku. Ta interakcja wymaga odpowiedniej suplementacji żelaza w czasie ciąży i laktacji. Nie wykazano, aby fortyfikacja żywności żelazem wpływała negatywnie na wchłanianie cynku. W badaniu kontrolowanym placebo suplementacja cynkiem (10 mg/dzień) przez trzy miesiące u dzieci w wieku od ośmiu do dziewięciu lat znacząco zmniejszyła stężenie żelaza w surowicy, jednak nie w stopniu powodującym niedokrwistość. Dodatkowe randomizowane badania kontrolowane wykazały pogorszenie stanu odżywienia w zakresie żelaza przy przewlekłej suplementacji cynkiem.

Witamina A a wchłanianie cynku

Cynk i witamina A oddziałują na siebie na kilka sposobów. Cynk jest składnikiem białka wiążącego retinol, białka niezbędnego do transportu witaminy A we krwi. Cynk jest również wymagany dla enzymu, który przekształca retinol (witaminę A) w retinal. Ta ostatnia forma witaminy A jest niezbędna do syntezy rodopsyny, białka w oku, które pochłania światło, a tym samym bierze udział w adaptacji do ciemności. Niedobór cynku został powiązany ze zmniejszonym uwalnianiem witaminy A z wątroby, co może przyczyniać się do objawów ślepoty nocnej, które obserwuje się przy niedoborze cynku.

Inne przyczyny złego wchłaniania cynku

Na złe wchłanianie cynku mogą wpływać również choroby układu pokarmowego, m.in. celiakia, zapalenie trzustki i przewlekłe zapalenie jelit. U dzieci może to być również nieswoiste zapalenie jelit związane z mukowiscydozą, ostra biegunka i alergie pokarmowe.

Obniżenie poziomu cynku w organizmie może być spowodowane regularnym przyjmowaniem niektórych lekarstw, np. leków antykoncepcyjnych czy diuretycznych. Niekorzystne pod tym względem są także: spożywanie alkoholu w nadmiernych ilościach, stosowanie restrykcyjnych diet odchudzających oraz zbyt duża ilość cukru w pożywieniu.

Wzmożone zapotrzebowanie na cynk mają kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, sportowcy, weganie i wegetarianie, dzieci w okresie intensywnego wzrostu i osoby starsze. Na deficyty narażeni są też chorujący na cukrzycę, nerki, marskość wątroby i nowotwory.

Bibliografia:
Maares, M., & Haase, H. (2020). A Guide to Human Zinc Absorption: General Overview and Recent Advances of In Vitro Intestinal Models. Nutrients, 12(3), 762. https://doi.org/10.3390/nu12030762
https://academic.oup.com/jn/article/130/5/1374S/4686378
Saper R. Zinc: An Essential Micronutrient. American Family Physician. 2009;79(9): 768-772.
Jackson MJ et al. Tissue zinc levels as an index of body zinc status. Clin Physiol. 1982;2:333-43.
Boron B, Hupert J, Barch DH, et al. Effect of zinc deficiency on hepatic enzymes regulating vitamin A status. J Nutr. 1988;118(8):995-1001
Zaman K, McArthur JO, Abboud MN, et al. Iron supplementation decreases plasma zinc but has no effect on plasma fatty acids in non-anemic women. Nutr Res. 2013;33(4):272-278. 

Warto przeczytać:

[pt_view id=”d979276201″]

[pt_view id=”0172c6brfl”]

[pt_view id=”ce29220djf”]

[pt_view id=”9168c7fawo”]