Rokitnik zwyczajny – właściwości zdrowotne, pochodzenie i przeciwwskazania

Rokitnik jest owocującym krzewem, który zyskuje ostatnio rosnącą popularność. Nie tylko ze względu na swoje wizualne walory, ale również dzięki licznym właściwościom prozdrowotnym. W celach leczniczych od lat wykorzystywane są jego owoce, kora i mięsiste liście. Z owoców robi się przetwory i soki, ale również są stosowane jako dodatek do dań mięsnych. Rokitnik zwyczajny to krzew pochodzący z Chin i niektórych części Europy. Zawiera wiele związków leczniczych, a także składniki odżywcze, do których należą m.in:

• Witaminy
• Aminokwasy
• kwasy tłuszczowe
• Minerały

Liście, kwiaty, nasiona i jagody rokitnika są stosowane w herbatach, olejkach lub koncentratach w leczeniu wielu różnych problemów zdrowotnych.

Rokitnik zwyczajny – pochodzenie i wygląd

Rokitnik jest krzewem, który do Europy Wschodniej został przywieziony z Chin. Może osiągać wysokość do kilku metrów, a jego gęste pędy licznie porośnięte są niewielkimi, jasnożółtymi owocami. Liście rokitnika są krótkie, wąskie i mięsiste – z daleka przypominają igły. Obecnie rokitnik rośnie w stanie dzikim również w Polsce – zwłaszcza w regionach nadbałtyckich. Często porasta wydmy i skarpy, gdzie czasami jest nasadzany sztucznie w celu ich zadarniania.

Dlaczego ludzie zażywają rokitnik?

Od setek lat rokitnik jest wykorzystywany w Rosji i Chinach ze względu na swoje właściwości medyczne i odżywcze. Uważa się, że rokitnik usuwa wolne rodniki – cząsteczki, które mogą uszkadzać komórki. Większość dowodów naukowych pochodzi z badań na zwierzętach. Chociaż nie zostało to udowodnione w badaniach klinicznych na ludziach, to rokitnik jest wykorzystywany do:

• Leczenia problemów żołądkowych lub jelitowych
• Poprawy ciśnienia krwi lub poziomu cholesterolu we krwi
• Zapobiegania lub leczenia chorób naczyń krwionośnych lub serca
• Uzupełnienie leczenia nowotworów
• Wzmocnienie odporności i zapobieganie infekcjom
• Leczenia otyłości
• Poprawa objawów marskości wątroby
• Poprawa wzroku lub suchość oczu
• Leczenie chorób układu oddechowego, takich jak astma, przeziębienia i zapalenie płuc

Ludzie stosują rokitnik również jako filtr przeciwsłoneczny lub kosmetyk, a także w przypadku różnych problemów skórnych, takich jak:

• Uszkodzenia spowodowane promieniowaniem
• Wysypka, występująca zwykle u dzieci
• Odleżyny, oparzenia lub skaleczenia
• Trądzik, zapalenie skóry lub suchość skóry

Właściwości prozdrowotne rokitnika

Sok z owoców rokitnika jest kwaśny i zawiera wiele substancji aktywnych biologicznie. Jest bogaty w witaminę C, witaminy z grupy B, kwasy, tłuszcze i składniki mineralne. Liczne antyoksydanty pomagają w usuwaniu wolnych rodników i dzięki temu wspomagają regenerację tkanek oraz opóźniają ich starzenie. Ma to szczególne znaczenie w przypadku skóry, w której wolne rodniki powstają na skutek działania promieni słonecznych. Niektórzy używają wyciągu z rokitnika w formie kremu przeciwsłonecznego, jednak zalety tej metody nie zostały wystarczająco dokładnie przeanalizowane pod kątem badan naukowych. 

Wartości odżywcze oleju z rokitnika zwyczajnego

Olej z rokitnika jest bogaty w różne witaminy, minerały i związki roślinne o korzystnym wpływie na zdrowie. Na przykład zawiera naturalne przeciwutleniacze, które pomagają chronić organizm przed starzeniem się i chorobami takimi jak rak i choroby serca. Nasiona i liście rokitnika są bogate w kwercetynę – flawonoid, który jak pokazały badania naukowe, obniża ciśnieniem krwi i zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby serca. Co więcej, jagody rokitnika zwyczajnego zawierają potas, wapń, magnez, żelazo i fosfor. Zawierają również duże ilości folianów, biotyny oraz witamin B1, B2, B6, C i E. Ponad połowa tłuszczu znajdującego się w oleju z rokitnika to tłuszcze jedno- i wielonienasycone, które są dwoma rodzajami zdrowych tłuszczów.

Zobacz też: Owoce morza w ciąży. Czy kobiety w ciąży powinny jeść owoce morza?

Co ciekawe, olej z rokitnika to chyba jedyny ze znanych pokarmów roślinnych, który zawiera wszystkie cztery rodzaje kwasów tłuszczowych omega – omega-3, omega-6, omega-7 i omega-9.

Wśród dodatkowych właściwości prozdrowotnych oleju z rokitnika zwyczajnego można wymienić:

• leczenie problemów jelitowych i żołądkowych
• poprawę lipidogramu krwi poprzez zmniejszenie ilości cholesterolu LDL. Zmniejsza to ryzyko uszkodzenia naczyń krwionośnych i wystąpienia zmian miażdżycowych
• zmniejszenie ryzyka wystąpienia otyłości i cukrzycy typu 2
• poprawę stanu wątroby
• wspomaganie aktywności układu odpornościowego

Olej z rokitnika może również pomóc w profilaktyce cukrzycy

Badania na zwierzętach pokazują, że olej z rokitnika zwyczajnego obniża poziom cukru we krwi poprzez zwiększenie wydzielania insuliny i wrażliwości na insulinę. W jednym z takich badań zauważono, że olej z rokitnika może pomóc zminimalizować skoki cukru we krwi po posiłku bogatym w węglowodany.

Wpływ oleju z rokitnika zwyczajnego na skórę

Związki zawarte w oleju z rokitnika mogą pozytywnie wpływać na kondycje skóry. Olej z rokitnika stosuje się bezpośrednio w miejscach wymagających pielęgnacji. Na przykład, badania na zwierzętach wykazały, że olej ten może stymulować regenerację skóry, pomagając w szybszym gojeniu się ran. Podobnie badania na zwierzętach wykazały, że olej z rokitnika może również pomóc zmniejszyć stan zapalny po ekspozycji na promieniowanie UV, chroniąc skórę przed uszkodzeniami słonecznymi.

Związki obecne w oleju z rokitnika mogą pomóc w walce z rakiem

Olej z rokitnika wykazuje działanie ochronne ze względu na obecność flawonoidów, takich jak kwercetyna i przeciwutleniaczy. Różnorodne przeciwutleniacze zawarte w rokitniku, w tym karotenoidy i witamina E, mogą również chronić przed rozwojem nowotworu. Kilka przeprowadzonych badań sugeruje, że wyciągi z rokitnika mogą być skuteczne w zapobieganiu rozprzestrzeniania się komórek rakowych. Jednak odnotowane efekty przeciwnowotworowe oleju z rokitnika są znacznie łagodniejsze niż w przypadku leków stosowanych w chemioterapii. Należy pamiętać, że efekty te nie zostały jeszcze przetestowane u ludzi, więc potrzebne są dalsze badania.

Rokitnik zwyczajny – przeciwwskazania do stosowania

Rokitnik jest niezaprzeczalnie jednym z bardziej wyjątkowych owoców ze względu na bogactwo składników odżywczych. Istnieją jednak przeciwwskazania do jego stosowania. Nie zaleca się jego suplementacji osobom z zapaleniem pęcherzyka żółciowego oraz stanami zapalnymi trzustki i wątroby. U niektórych osób cierpiących na nadciśnienie, długotrwałe spożywanie owoców rokitnika i jego wyciągów może dodatkowo zwiększyć ciśnienie krwi. Skutkuje to przewlekłymi bólami głowy, kołataniem serca i kłuciami w obrębie klatki piersiowej. Wystąpienie podobnych objawów należy niezwłocznie zgłaszać swojemu lekarzowi prowadzącemu. 

Rokitnik może dodatkowo rozrzedzać krew. Skutkuje to zwiększonym ryzykiem spontanicznych krwawień u osób z obniżoną krzepliwością krwi wywołaną genetycznymi niedoborami czynników krzepnięcia lub nieprawidłową dietą. Nie należy więc łączyć rokitnika z lekami wpływającymi na krzepliwość, ciśnienie i gęstość krwi.

Jakie są zagrożenia związane z przyjmowaniem rokitnika?

Rokitnik jako środek spożywczy jest prawdopodobnie bezpieczny. Niektóre badania sugerują, że może być również bezpieczny, gdy jest przyjmowany jako lek przez okres do sześciu miesięcy.

Rokitnik – skutki uboczne

Odnotowano bardzo niewiele skutków ubocznych stosowania rokitnika. U niektórych osób, które miały wysokie ciśnienie krwi, odnotowano obrzęki, bóle i zawroty głowy oraz kołatanie serca. W przypadku stosowania na skórę w leczeniu oparzeń, czasami powodował wysypkę.

Rokitnik – zagrożenia

Rokitnik może działać jako środek rozrzedzający krew, powodując krwawienia. Może również powodować niski poziom cukru we krwi u osób z cukrzycą, które przyjmują leki obniżające poziom cukru we krwi.

Rokitnik – interakcje

Łączenie rokitnika z lekami rozrzedzającymi krew lub suplementami diety może zwiększyć ryzyko krwawienia.

Rokitnik może również kolidować z niektórymi lekami stosowanymi w leczeniu schorzeń przewodu pokarmowego, zaburzeń rytmu serca, nowotworów lub chorób autoimmunologicznych.

Unikaj stosowania rokitnika, jeśli jesteś w ciąży lub karmisz piersią. Nie ma wystarczających informacji, aby udowodnić jego bezpieczeństwo.

FDA nie reguluje suplementów. Pamiętaj, aby poinformować swojego lekarza o wszystkich przyjmowanych suplementach, nawet tych naturalnych. W ten sposób lekarz będzie mógł sprawdzić, czy nie występują potencjalne skutki uboczne lub interakcje z lekami, żywnością lub innymi ziołami i suplementami. Może też poinformować, czy dany suplement może zwiększać ryzyko.

Bibliografia:
Olas B. The beneficial health aspects of sea buckthorn (Elaeagnus rhamnoides (L.) A.Nelson) oil. J Ethnopharmacol. 2018 Mar 1;213:183-190. 
Krejcarová, J., Straková, E., Suchý, P., Herzig, I. and Karásková, K., 2015. Sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) as a potential source of nutraceutics and its therapeutic possibilities-a review. Acta Veterinaria Brno, 84(3), pp.257-268.
Larson AJ, Symons JD, Jalili T. Therapeutic potential of quercetin to decrease blood pressure: review of efficacy and mechanisms. Adv Nutr. 2012 Jan;3(1):39-46. doi: 10.3945/an.111.001271. Epub 2012 Jan 5. PMID: 22332099; PMCID: PMC3262612.
Gutzeit D, Mönch S, Jerz G, Winterhalter P, Rychlik M. Folate content in sea buckthorn berries and related products (Hippophaë rhamnoides L. ssp. rhamnoides): LC-MS/MS determination of folate vitamer stability influenced by processing and storage assessed by stable isotope dilution assay. Anal Bioanal Chem. 2008 May;391(1):211-9. doi: 10.1007/s00216-008-1905-3. Epub 2008 Feb 16. PMID: 18278485.
Wang, B., Lin, L., Ni, Q. and lian Su, C., 2011. Hippophae rhamnoides Linn. for treatment of diabetes mellitus: A review. Journal of Medicinal Plants Research, 5(13), pp.2599-2607.
Gupta A, Kumar R, Pal K, Singh V, Banerjee PK, Sawhney RC. Influence of sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) flavone on dermal wound healing in rats. Mol Cell Biochem. 2006 Oct;290(1-2):193-8. doi: 10.1007/s11010-006-9187-6. Epub 2006 Apr 22. PMID: 16633732.
Zielińska, A., & Nowak, I. (2017). Abundance of active ingredients in sea-buckthorn oil. Lipids in health and disease, 16(1), 95. https://doi.org/10.1186/s12944-017-0469-7
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780123756886101203