Suplementacja cynkiem w trakcie ciąży

Zarówno organizm osłabiony jak i rozwijający się naznaczony jest zwiększonym zapotrzebowaniem na substancje odżywcze, witaminy i związki mineralne. Okres ciąży wiąże się ze znacznym obciążeniem dla organizmu matki wynikającym z konieczności zapewnienia podaży składników pokarmowych dla dwóch intensywnie pracujących organizmów. Podziały komórkowe, dojrzewanie tkanek, rozwój układu nerwowego i mięśniowego wymagają odpowiednio stabilnego i bogatego środowiska.

Rola cynku w organizmie

Cynk jest niezbędnym mikroelementem, który odgrywa kluczową rolę w wielu procesach biologicznych. Wspiera funkcjonowanie układu odpornościowego, przyspiesza gojenie ran, bierze udział w syntezie białek i DNA oraz wpływa na prawidłowy rozwój i podział komórek. Jest również istotny dla zdrowia skóry, włosów i paznokci, a jego odpowiedni poziom wspomaga funkcje poznawcze i pracę układu nerwowego.

Zobacz też: 7 owoców o dużej zawartości cynku

Ponadto cynk pełni ważną rolę w regulacji hormonów, w tym insuliny i hormonów płciowych, co ma znaczenie dla płodności i zdrowia reprodukcyjnego. Jego niedobór może prowadzić do osłabienia odporności, problemów skórnych, wypadania włosów, zaburzeń smaku i apetytu oraz spowolnienia procesów regeneracyjnych organizmu.

O objawach nedoboru cynku przeczytasz w naszym osobnym artykule.

Dlaczego cynk jest ważny w ciąży?

Cynk odgrywa kluczową rolę w prawidłowym przebiegu ciąży, wspierając rozwój płodu i zdrowie przyszłej mamy. Jest niezbędny do podziału i wzrostu komórek, co ma szczególne znaczenie w pierwszych tygodniach życia dziecka. Wspomaga rozwój układu nerwowego, odpornościowego oraz narządów wewnętrznych płodu. Odpowiednia ilość cynku w organizmie matki może zmniejszyć ryzyko powikłań ciążowych, takich jak przedwczesny poród, niska masa urodzeniowa czy nadciśnienie ciążowe. Ponadto cynk wzmacnia odporność, przyspiesza regenerację tkanek i pomaga w utrzymaniu równowagi hormonalnej, co może łagodzić dolegliwości ciążowe. Niedobór tego pierwiastka może prowadzić do zwiększonego ryzyka infekcji, wolniejszego gojenia ran oraz problemów z apetytem i nastrojem.

Wpływ niedoboru cynku na przebieg ciąży

Badania laboratoryjne przeprowadzane na ssakach modelowych takich jak myszy, szczury i kawie domowe dowodzą, że ciężkie i długotrwałe niedobory cynku zarówno w trakcie ciąży jak i osłabiające organizm matki przed samą ciążą, prowadzą do spontanicznych poronień wynikających ze znacznych wad rozwojowych płodu. Wady te nie dotyczą wyłącznie jednej grupy narządów czy całego układu, ale wiążą się nawet z różnymi etapami rozwoju młodego organizmu. Obserwowano niedorozwój układu nerwowego, nieprawidłowe formowanie się mięśnia sercowego i nerek, a nawet wady rozwojowe układu kostnego.

Analizy histopatologiczne i molekularne izolowanych tkanek dowiodły, że wady te wynikały z nieprawidłowości na etapie syntezy kwasów nukleinowych i samych podziałów komórek. Ponadto zaobserwowano nieprawidłowości w formowaniu cytoszkieletu komórkowego, strukturze błon i defekty genomowe na poziomie całych chromosomów. Efekty te wynikają z roli, jaką cynk odgrywa na bardzo podstawowych poziomach funkcjonowania organizmu.

W mniej skrajnych przypadkach niedobory cynku kończyły się porodem jedynie z lekkimi komplikacjami, jednak potomstwo było wyraźnie osłabione. Niewystarczająca podaż cynku skutkuje zmniejszeniem aktywności komórek układu immunologicznego i zwiększoną wrażliwością na infekcje na wczesnych etapach życia. Jest to szczególnie istotne z uwagi na fakt, że zdecydowana większość porodów odbywa się w szpitalach, które stanowią gigantyczne kompleksy leczące pacjentów między innymi z chorób zakaźnych. Infekcje szpitalne – w szczególności wywoływane przez antybiotykoodporne szczepy bakterii – stanowią jeden z największych problemów medycznych w krajach rozwiniętych.

Czy można przyjmować cynk w ciąży?

Tak, cynk można przyjmować w ciąży, ponieważ jest niezbędnym mikroelementem wspierającym prawidłowy rozwój płodu i zdrowie przyszłej mamy. Jego odpowiednia ilość pomaga w podziale komórek, wspiera układ odpornościowy oraz zmniejsza ryzyko powikłań ciążowych, takich jak przedwczesny poród czy niska masa urodzeniowa dziecka.

Zalecana dzienna dawka cynku w ciąży

Zalecana dzienna dawka cynku dla kobiet w ciąży wynosi około 11–12 mg, co można dostarczyć poprzez dobrze zbilansowaną dietę bogatą w produkty takie jak mięso, ryby, jaja, orzechy czy rośliny strączkowe. Jeśli dieta nie pokrywa zapotrzebowania, suplementacja może być pomocna, ale powinna odbywać się pod nadzorem lekarza, aby uniknąć nadmiaru, który może zakłócać wchłanianie innych minerałów, takich jak miedź.

Zobacz też: 7 rodzajów orzechów pełnych cynku

Zapotrzebowanie na cynk może się nieznacznie różnić w zależności od wieku i indywidualnych potrzeb organizmu. W przypadku niedoborów lekarz może zalecić suplementację, ale nie należy przyjmować cynku w nadmiernych ilościach, ponieważ jego nadmiar może zaburzać wchłanianie innych pierwiastków, takich jak miedź czy żelazo. Dlatego każda suplementacja powinna być skonsultowana ze specjalistą.

Jak bezpiecznie suplementować cynk w ciąży?

Aby bezpiecznie suplementować cynk w ciąży, należy przede wszystkim dostosować jego ilość do indywidualnych potrzeb organizmu i skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji. Zalecana dzienna dawka cynku dla kobiet w ciąży wynosi 11–12 mg, co często można uzyskać z dobrze zbilansowanej diety. Jeśli jednak występują niedobory lub zwiększone zapotrzebowanie, lekarz może zalecić dodatkową suplementację.

Warto wybierać dobrze przyswajalne formy cynku, takie jak diglicynian cynku, które organizm łatwiej wchłania. Należy unikać przyjmowania dużych dawek bez kontroli, ponieważ nadmiar cynku może zaburzać wchłanianie miedzi i żelaza, co może prowadzić do anemii lub innych niedoborów.

Aby poprawić wchłanianie cynku, najlepiej przyjmować go między posiłkami, unikając jednoczesnego spożycia produktów bogatych w wapń i fityniany (obecne np. w pełnoziarnistych produktach zbożowych), które mogą ograniczać jego przyswajanie. Ważne jest również, aby suplementacja cynkiem była częścią zbilansowanej diety, a nie jej substytutem.

Dlaczego cierpimy na niedobory cynku?

W krajach kultury zachodniej tak znaczne niedobory cynku nie należą do zjawisk częstych (mogą wynikać z chorób matek, które skutkują znacznie zmniejszoną wchłanialnością cynku w układzie pokarmowym). W krajach rozwijających się kobiety często cierpią na niedobory wielu substancji odżywczych – w tym cynku. Zamiast pokarmów mięsnych, bogatych w cynk, podstawą tamtejszej diety są zboża i produkty zbożowe, które są bogate w fitynę i jej pochodne – związki znacznie obniżające wchłanialność cynku w jelicie Podobnych obserwacji dokonano u osób ubogich w krajach rozwiniętych.

Przewlekłe infekcje wynikające z nieprzestrzegania reżimów sanitarnych w szpitalach dodatkowo osłabiają organizm i zwiększają zapotrzebowanie na cynk, które wynika ze stale podwyższonej aktywności immunologicznej. Obserwacje te skutkowały wydaniem przez UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci) zalecenia suplementacji cynkiem przez kobiety w ciąży w krajach rozwijających się i konsultacji lekarskich dotyczących rozpoczęcia takiej suplementacji w krajach rozwiniętych.

Bibliografia:
Chaffee BW, King JC. Effect of zinc supplementation on pregnancy and infant outcomes: a systematic review. Paediatr Perinat Epidemiol. 2012;26 Suppl 1(0 1):118-137.