Rola cynku w procesie gojenia ran

Rola cynku w gojeniu ran była badana głównie w doświadczalnych badaniach na zwierzętach. W skórze najwyższe stężenie cynku znajduje się w naskórku, zwłaszcza w keratynocytach położonych najbliżej błony podstawnej.

Proces gojenia się obrażeń kłutych, szarpanych, oparzeń, a także przypadków, kiedy uraz obejmuje tkankę podskórną i głębsze narządy wymaga więcej czasu. Trudności wynikają przede wszystkim z obecności martwej tkanki, która stopniowo zostaje najpierw wchłonięta, a na jej miejscu tworzy się blizna. Rany mogą powstawać również wskutek różnych chorób i powikłań, np. owrzodzeń albo odleżyn.

Niedobór cynku, spowodowany zarówno przyczynami dziedzicznymi lub nieodpowiednia dieta, wiąże się ze zmianami skórnymi i opóźnionym gojeniem ran. Chociaż zaburzenia dermatologiczne spowodowane niskim poziomem cynku w organizmie zwykle ustępują po zastosowaniu doustnych suplementów, ta droga podawania nie przyniosła wyraźnej poprawy u pacjentów z normalnym poziomem cynku w osoczu.

Na czym polega proces gojenia ran?

Rana to inaczej uszkodzenie ciągłości skóry, często też tkanek i narządów leżących pod nią, w wyniku różnego rodzaju urazów. Drobne zadrapania i otarcia naskórka oraz rany cięte goją się najszybciej. Dzieje się tak dlatego, że tkanki sąsiadujące z raną nie zostają uszkodzone wskutek urazu.

Zobacz też: Popijanie leków: czym i jak popijać leki?

Gojenie się ran to złożony proces, który angażuje komórki skóry, krew, układ odpornościowy oraz wiele krążących w organizmie substancji. Na proces gojenia się rany składa się pięć etapów:

• hemostaza,
• stan zapalny,
• migracja i proliferacja komórkowa,
• synteza białek i obkurczanie rany,
• przebudowa blizny.

W miejscu uszkodzenia skóry tworzy się skrzep, który skleja brzegi rany i zapobiega nadmiernemu krwawieniu. Następnie zachodzi etap oczyszczania rany z bakterii i uszkodzonych tkanek. Po opanowaniu infekcji, dochodzi do powolnej syntezy kolagenu i tworzenia się blizny. Infekcja, zanieczyszczenie rany lub rozległy obszar uszkodzenia komplikują i opóźniają naturalny proces regeneracji skóry. Dodatkowo gojenie się ran utrudnia zły stan zdrowia organizmu, w tym osłabiona odporność i niedobór witamin i mikroelementów oraz przebieg różnego rodzaju chorób, w tym cukrzycy. Często gojeniu się ran nie sprzyja jednoczesna farmakoterapia, w tym powszechnie stosowane środki przeciwbólowe: kwas acetylosalicylowy i ibuprofen – odpowiadające na spadek krzepliwości krwi.

Jaką rolę odgrywa cynk w gojeniu się ran?

W początkowej fazie zapalnej poziom cynku wzrasta na brzegach rany. Wynika to ze zwiększonej ekspresji transporterów błonowych w keratynocytach, fibroblastach i makrofagach. W końcowej fazie gojenia się rany poziomy te ulegają zmniejszeniu, co w konsekwencji powoduje zmniejszenie podziału komórek.

Pomocne przy gojeniu się ran są substancje biorące udział w syntezie kolagenu, a więc witaminy A i C oraz cynk. Minerał ten odpowiada za regulację procesów zachodzących w układzie odpornościowym, wspierając działanie komórek odpornościowych. Cynk aktywuje komórki biorące udział w oczyszczaniu rany pod powstałym skrzepem, hamuje penetracje i wnikanie wirusów, a także wspomaga wydzielanie hormonów stymulujących produkcję limfocytów – jednych z głównych czynników decydujących o prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego.

Jony cynku pełnią w organizmie także rolę przeciwutleniaczy, które neutralizując wolne rodniki przyczyniają się do poprawy zdrowia i młodego wyglądu skóry. Ze względu na wielorakie właściwości cynk stosuje się również z powodzeniem dla złagodzenia podrażnień i stanów zapalnych skóry. Wyniki badań prowadzonych wśród osób stosujących preparaty zawierające w składzie cynk potwierdzają, iż minerał ten wpływa korzystnie na przyspieszenie procesów regeneracji skóry po różnego rodzaju urazach.

Cynk jest składnikiem budulcowym wielu enzymów

Ważna rola cynku wynika z faktu, że jest on składnikiem bardzo wielu kluczowych enzymów, przez co uczestniczy i ma wpływ na przebieg licznych procesów enzymatycznych zachodzących w organizmie.

Przykładem cynko-zależnego enzymu zaangażowanego w proces gojenia jest alkaliczna fosfataza (AP) uczestnicząca w regulacji procesu zapalnego. Adenozyna uwalniana w reakcji z alkaliczną fosfatazą, posiada silne działanie przeciwzapalne i bierze udział w ograniczeniu fazy zapalnej w procesie gojenia się rany.

Zobacz też: Węgiel aktywny – działanie i zastosowanie węgla leczniczego

Tlenek cynku czy siarczan cynku?

Chociaż tlenek cynku i niskie stężenie siarczanu cynku mają działanie przeciwzapalne, badania eksperymentalne porównujące te dwie postacie wykazały korzyści stosowania tlenku cynku w przypadku ran. Zalety w porównaniu z siarczanem cynku, który jest związkiem rozpuszczalnym w wodzie, wynikają z faktu, że umożliwia przedłużone uwalnianie cynku, unikając poziomów cytotoksycznych. Wydaje się, że tlenek cynku symuluje działanie pewnych czynników wzrostu, a także zwiększa jego uwalnianie.

Należy podkreślić ściągające działanie siarczanu cynku, którego często używamy w przypadku bardzo wysiękowych zmian. Siarczan cynku należy zawsze stosować w niskich stężeniach, ponieważ wysoki poziom siarczanu cynku hamuje proces odbudowy nabłonka i nasila stan zapalny.

Należy więc pamiętać, iż każda rekonwalescencja, nawet po najmniejszym urazie przebiega zdecydowanie sprawniej, kiedy organizm wykazuje dobry stan zdrowia i wysoką odporność, a dieta zawiera wszystkie niezbędne substancje odżywcze.

Bibliografia:
Wintergrest E S, Maggini S, Horning DH; Contribution of selected vitamins and trace elements to immune function. Ann Nutr Metab 2007; 51: 301-23
Lansdown AB, Mirastschijski U, Stubbs N, Scanlon E, Agren MS. Zinc in wound healing: theoretical, experimental, and clinical aspects. Wound Repair Regen. 2007 Jan-Feb;15(1):2-16.
Kogan S, Sood A, Garnick MS. Zinc and Wound Healing: A Review of Zinc Physiology and Clinical Applications. Wounds. 2017 Apr;29(4):102-106.